Voor een enigszins uit het oog verloren vriendin had ik desgevraagd ooit op een bierviltje geschreven welke boeken ze absoluut moest lezen. Dat was zij weer verloren en vandaag zag ik een mail van haar van een paar maanden geleden waarin ze vroeg dat nog eens te doen omdat ze naar Afrika ging. Dit is het (licht bewerkte) antwoord voor een bierviltje of vijftien.

Tja, mooie boeken… Je bent vast al weer terug uit Afrika waar je niet heen kunt als je geen boek van Ryszard Kapucinsci bij je hebt – hoewel je naar fictie vroeg – ‘Ebbenhout’, ‘De voetbaloorlog’ of ‘The Emperor’ over Haile Selassie (schitterend, ofschoon ik pas hoorde dat het meer fictie was dan hij voorwendde…)

Ik vond “The Corrections” van Jonathan Franzen indrukwekkend, omdat je allemaal levens ziet passeren en een mooie dwarsdoorsnede krijgt van het burgerlijke Amerika. (Prachtige beschrijving van een carrière-vernietigende affaire met een studente.) Hij heeft dat nog een keer dunnetjes overgedaan met een even dikke pil: ‘Freedom’ dat ik iets minder vind.
Bijna alles van Tom Wolfe vind ik de moeite waard, vooral ‘The electric cool-aid acid test’ omdat hij daarin laat zien dat de hippie-beweging – en zeg ook maar meteen ‘de jaren zestig’ – op één punt in tijd en ruimte begonnen is, net als je weleens de oorsprong van een grote rivier kan bezoeken (hier begint de Rhône of de Donau), terwijl dat altijd een beetje arbitrair blijft, hoewel, bij Wolfe toch weer minder. Zelfs zijn mindere boeken vind ik onderhoudend en inzichtgevend, zoals ‘A Man in Full’ en het fluffige ‘I am Charlotte Simmons’ over het Amerikaanse universiteitsleven; de klassenmaatschappij ontmaskerd, dat dan weer wel. Ik moet nog wekelijks denken aan het al heel oude ‘Radical Chic & Mau-Mauing the Flak Catchers’, twee verhalen in een band. ‘The Bonfire of the Vanities’ is het meest toegankelijk, denk ik. En, o ja, ‘The right stuff’ over astronauten (en de ontwikkeling van de luchtvaart ook wel) daaraan denk ik ook ongeveer eens per week.
Ik heb ooit bijna alles van Nabokov gelezen, een must voor wie een groot schrijver in actie wil zien, met observaties die je zelf misschien ook wel eens doet maar niet als zodanig herkent en zeker niet als zodanig kan formuleren. ‘Lolita’ is het meest toegankelijk, denk ik. ‘Pnin’ vind ik ook prachtig, ‘Speak memory speak’ is in dat genre een klasse apart. Ik heb een groot dik boek dat ‘Lectures on Literature’ heet, samengesteld door studenten, maar meer een ‘writers-‘ dan een lezers-boek.
Daarin staat o.a. een prachtige analyse van ‘Die Verwandlung’ (De Metamorfose) van Kafka van wie je ongezien alles kunt en misschien wel moet lezen. (Er staat trouwens ook een uitgebreide behandeling in van Jane Austens ‘Mansfield Park’ waarvan ik moet bekennen het nooit te hebben gelezen.)
Onder de klassieken mag je ‘Tender is the Night’ van Scott Fitzgerald niet missen; ‘The Great Gatsby’ vind ik iets minder maar nog steeds op zeer eenzame hoogte staan.
Allemaal Amerikaans, kennelijk het eerste dat bij me opkomt. Ook ooit bijna alles gelezen van William Golding, omdat ‘Lord of the Flies’ zo’n fantastisch boek is, maar geen van de andere zijn me in die mate bijgebleven.
Andere Engelsman is Ian McEwan. Het eerste wat ik van hem las was ‘De laatste dag van de zomer’ en ik geloof dat ik dat nog steeds het mooist vind. Zijn korte verhalen zijn misschien nog wel beter dan zijn romans, lees bv ‘Solid Geometry’ in de bundel ‘In between the sheets’. De paar andere die ik heb gelezen (Cement Garden, The imitation Game, Het kind in de tijd, en zelfs ‘Atonement’) vond ik allemaal minder, maar wel stuk voor stuk met plezier uitgelezen wat ik lang niet altijd doe. ‘Saturday’ heb ik nog niet gelezen, maar daar verwacht ik wel wat van. ‘Enduring Love’ heeft een heel mooi en onvergetelijk begin en is verder ook wel aardig, maar je merkt dat hij schrijver is en daarom een boek moet schrijven waar je de constructie soms doorheen ziet schemeren.
Italianen: absoluut Italo Svevo, zowel ‘Nieuwe bekentenissen van Zeno’ als ‘Senilitá’ (‘As a man grows older’). Primo Levi is een must, op 1: ‘Dit is een mens’ (over zijn kampervaringen), op 2 ‘Het periodiek systeem’.

In het Duitse taalgebied gaan veel van mijn punten naar Max Frisch: Gantenbein, erg vermakelijk, zijn meesterwerk ‘Stiller’ natuurlijk sterk aan te raden en zijn dagboeken zijn een voortdurende bron van vreugde en introspectie. Heinrich Böll, tja, ‘Meningen van een clown’, te gek. ‘Biljarten om half tien’ sprak mij als adolescent erg aan.
Fransen niet genoeg gelezen, maar qua onbewoonde eiland-bagage zeker en vast Proust, die een heel aparte leeservaring oproept, een soort concentratie en opening der zintuigen en introspectie waar niets en niemand tegenop kan – althans zover mijn zeer beperkte leeservaring reikt. Van Flaubert heb ik het niet zo heel erg op het altijd nog onvolprezen ‘Madame Bovary’. Ik vond ‘Education sentimentale’ (Leerschool der liefde) althans destijds aansprekender.
Ah, nu we het toch over onbewoonde eilanden hebben: een iets minder bekende Fransman is Michel Tournier: ‘Vrijdag of het andere eiland’, bedoel ik – die heb ik ook een poos fascinerend gevonden.
Ik moet ophouden en de Aziaten laten zitten evenals de Latijns-Amerikanen waar nog wel Marquez genoemd MOET worden: ‘100 jaar eenzaamheid’ is wel een van de ongeveer tien boeken waarvan ik zeg ‘als je er maar één mag meenemen, dan dat’. En ook de Russen schieten er bij in (als je Nabokov even niet meerekent). Over Nederlandse boeken moet ik echt nadenken (geen goed teken), behalve over ‘Kees de Jongen’ dat wat mij betreft een (het?) hoogtepunt van de Nederlandse literatuur is.
Eigenlijk is het voorgaande, van de associaties aan elkaar hangend, nogal stemmingsgebonden. In een andere stemming is driekwart weer anders en als ik met de amusante, bizarre Japanner Murakami was begonnen ook.

Een volgende keer hetzelfde in een andere stemming met andere titels…